یک کارشناس زبان صورت درباره چهره‌های قابل اعتماد و غیرقابل اعتماد می‌گوید
این پیش داوری‌ها به هیچ وجه قابل اتکا نیست
محسن عبداللهیان، دارای مدرک تخصصی تشخیص ریز حالت‌های چهره از آمریکا(نویسنده کتاب زبان صورت) – به طور کلی در جوامع مختلف و به خصوص در کشورهایی که مردمانش با بیشتر ماجراها، احساساتی برخورد و گاهی برداشت‌های احساسی‌شان را به عنوان دلایلی منطقی مطرح می‌کنند، این ماجرا تبدیل به معضل شده و در دنیای واقعی بهتر است این پیش‌فرض‌ها و پیش‌داوری‌ها را کنار بگذاریم. چهره‌های مختلف به دلایل متفاوت ممکن است به شکل‌هایی دربیاید که ما مدعی شویم این چهره قابل اعتمادتر است یا این چهره قابلیت اعتماد کمتری دارد. البته نه تنها چهره بلکه بعضی رفتارها، می‌تواند در این زمینه تاثیرگذار باشد.
فاکتورهای اعتمادساز چهره
ما انسان‌ها وقتی عادت می‌کنیم احساسی را در چهره خودمان بیشتر داشته باشیم (به طور مثال غم یا شادی)، فاکتورهای غیرقابل اعتماد بودن را از چهره خودمان دور می‌کنیم. مختصات چهره ما وقتی احساساتش را راحت نشان بدهد، احساس بی آزار بودن و رک بودن را به طرف مقابل منتقل می‌کند. به طور مثال در هنگام بروز احساس غم در صورتی که برای مدتی در انسان ماندگار شود، به طور کلی ماهیچه‌های صورت به سمت پایین کشیده می‌شود.
بنابراین وقتی ما می‌خواهیم از فردی خواهشی داشته باشیم یا وقتی احساس شادی در انسان ماندگار می‌شود، با بالا رفتن دو طرف دهان به گونه‌ای که گونه‌ها برآمده و چین‌خوردگی گوشه بیرونی نمایان می‌شود، به دیگران این نظریه را منتقل می‌کنیم که قابل اعتمادتر هستیم.
آثار خشم و شادی و ترس بر چهره
اگر خشم به دلایلی در چهره یک فرد ماندگار شود، ابروها به سمت پایین و یکدیگر کشیده سپس پلک‌های پایین چشم کمی برآمده می‌شوند و پلک‌های بالا کمی بالا می‌روند که به عبارت ساده به این حالت چشم غره می‌گوییم. در این بین و به طور مثال، فردی که در روستا و زیر نور آفتاب کار می‌کند، به خاطر استفاده از نیروی بدنی و فعالیت فیزیکی احساس خشم در او به وجود می‌آید و ناخودآگاه چهره‌اش جدی تر به نظر می‌رسد در صورتی که ممکن است خشم در او نهادینه نشده باشد.
شاید در ظاهر، این افراد غیرقابل اعتماد به نظر برسند اما این برداشت قطعی و ۱۰۰درصدی نیست. به طور کلی افرادی که خشم، نفرت و ترس در چهره شان ماندگار می‌شود، افرادی غیر قابل اعتماد، مرموز و شرور به نظر می‌رسند با این حال، این ویژگی‌ها نباید باعث شود که ما در ذهن مان به افراد برچسب بزنیم. وقتی در فکرمان به این نتیجه برسیم که فلان آدم مرموز است یا غیر قابل اعتماد و … این مسائل کم کم در ذهن مان تبدیل به باور می‌شود. هرچند می‌دانیم که درباره آن ها مطمئن نیستیم.
طیف غیرقابل اعتماد تا قابل اعتمادترین چهره
از نظر علمی، طیف حالت‌های چهره یک نفر از غیر قابل اعتمادترین تا قابل اعتمادترین چهره به تصویر کشیده است. این تصویر توسط محققان یک دانشگاه ساخته شده است. در تصویر سمت چپ، چهره‌ای خشن تر می بینیم چون گوشه داخلی ابروها به سمت پایین است و از نشانه‌های خشم و نفرت است که باعث غیرقابل اعتماد شدن فرد می‌شود. در تصویر سمت راست، گوشه داخلی ابروها به سمت بالاست که در بروز شادی خودش را نشان می‌دهد.
استخوان بالای بینی در چهره‌های غیرقابل اعتماد بیشتر تورفتگی دارد. گونه‌های برآمده‌تر و شفاف‌تر، باعث می‌شود تا ما احساس کنیم با فردی قابل اعتمادتر روبه رو هستیم. در قسمت چانه هم وقتی این عضو استخوانی‌تر باشد و بیشتر استخوان چانه دیده شود، باعث غیرقابل اعتمادتر شدن چهره می‌شود. با این حال، این‌ها پیش‌فرض و پیش داوری‌هایی هستند که به هیچ وجه قابل اتکا نیست چون هر لحظه ممکن است انسان تغییر کند.
جوهرچی مورد اعتماد مخاطب بود
در این تصویر از مرحوم «حسن جوهرچی»، هیچ نشانه‌ای از احساسات منفی وجود ندارد که لازم باشد درباره او احساس خطر یا ناامنی بکنیم. طبق توضیحات مطرح شده، این تصویر عاری از نشانه‌هایی همچون خشم و نفرت است یعنی نشانه‌هایی همچون به سمت هم آمدن ابروها، اخم، رفتن لب بالا به سمت بالا و چین روی بینی را نمی‌بینیم و برعکس در این تصویر، برآمدگی گونه‌ها حس خوبی را به ما منتقل می‌کند.
مرحوم جوهرچی در بیشتر اوقات با توجه به شخصیتی که در پی احساسات در چهره‌اش دیده می‌شد، چنین حس خوبی را به مخاطب منتقل می‌کرد و ما هم حس مثبتی به وی داشتیم. بنابراین او یکی از شخصیت‌هایی بود که کارگردان‌ها هم نقش‌های مثبت به او می‌دادند چرا که به راحتی اعتماد مخاطب را به نقش خودش جلب می‌کرد.
حمیدی مثبت اندیشی‌اش را به ما القا می‌کند
در این تصویر هرچند شادی «الهام حمیدی» ساختگی و ژستی برای عکس است و حقیقی نیست اما برآمدگی گونه و نبودن علایم احساسات منفی در چهره این بازیگر خانم، مثبت اندیشی‌اش را به ما به عنوان یک مخاطب القا می‌کند.
چهره‌هایی که به اصطلاح باز هستند یعنی ابروها از هم فاصله دارند، گونه‌ها درشت‌تر هستند و فاصله چشم و ابرو کمی بیشتر است، باعث می‌شود تا ما احساس کنیم می‌توانیم به آن فرد و افکارش اعتماد کنیم. بیشتر این ویژگی‌ها در صورت خانم حمیدی دیده می‌شود.
این مقاله در تاریخ ۱۴ بهمن۱۳۹۶ در ضمیمه شماره ۱۹۷۴۹ زندگی‌سلام در روزنامه‌خراسان صفحه اول منتشر گردیده است.
